به مناسبت چهلمین سالگرد تاسیس جهاددانشگاهی

به نظر می‌رسد که جهاد دانشگاهی در چهلمین سالگرد تاسیس خود می‌تواند با بازنگری در ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود، جامعه و نظام را در جهت تقویت و پیشرفت بهره‌مند سازد زیرا دستاوردهای جهاد نشان داده است که این نهاد با تکیه بر دو رکن اصلی یعنی جامعه و حاکمیت، علاوه بر اینکه توانسته است خود را توانمند کند و ظرفیت‌های خود را ارتقا دهد، برکات حضور خود را در کشور نیز به این دو رکن برساند و بر این اساس همچنان از این نهاد انتظار می‌رود که بر اساس نیازهای روز از ظرفیت کارنامه چند بعدی خود نهایت تلاش را برای چاره‌اندیشی و حل مسائل کشور به کار گیرد.

جهاد دانشگاهی به مثابه نهادی چندبعدی

 مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه جهاد دانشگاهی

 جهاد دانشگاهی نهادی است که آرمان‌های انقلاب و توسعه همه جانبه را به منصه ظهور رسانده است، زیرا این نهاد 40 ساله همگام با انقلاب اسلامی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود را گسترش داده است و تنها به عرصه دانشگاه تکیه نکرده است. در واقع، به نظر می‌رسد که نقطه قوت جهاد دانشگاهی این است که خود را محدود به فعالیت‌های پژوهشی و دانشگاهی نکرده است بلکه با استفاده حداکثری از فضاهای مغفول فرهنگی و علمی در کشور، ظرفیت‌های فکری و عملی را عمق بخشیده است.

آنچه که جهاد را به عنوان یک نهاد عمومی و غیردولتی از سایر نهادها متمایز می‌کند، این است که همواره خون تازه‌ای در رگ‌های آن جریان دارد چون با ایده‌های نو و خلاقیت در حل مسائل، نه‌تنها موجب تقویت جایگاه جهاد در نظام شده است، بلکه پیشروی و پیشگامی در عرصه‌های متنوعی را به ارمغان آورده است و به نظر می‌رسد که جهاد این مهم را مدیون این است که توانسته هویت خود را به عنوان نهادی چند بعدی تعریف کند. به عبارتی، جهاد دانشگاهی رشد و بالندگی خود را با اجرای فعالیت‌های متنوع تعریف کرده است و افق توسعه‌اش را در حضوری همه جانبه و کاربردی در تمام عرصه‌ها می‌داند.

برای دفاع از این صحبت هم می‌توان به نوآوری‌ها و توانمندی‌های جهاد اشاره کرد: جهاد دانشگاهی برای حرکت به سمت خوداتکایی در علم و بومی‌سازی توسعه توانسته است با پیوند دانشگاه، حوزه و نهادهای فرهنگی، تشکیلاتی را برای تالیف، ترجمه و انتشار کتب ایجاد کند، همچنین پایگاه مرکز اطلاعات علمی‌شامل بانک نشریات فارسی، بانک همایش‌های علمی فارسی، بانک طرح‌های پژوهشی فارسی، مرکز اطلاعات مجلات انگلیسی ایران و مرکز اطلاعات همایش‌های انگلیسی ایران را پایه‌گذاری کند.

برگزاری دوره‌های رسمی علمی و کاربردی نیز ویژگی منحصر به فرد جهاد دانشگاهی است که توانسته است با بهره‌مندی و ارتباط با بهترین اساتید دوره‌هایی را برای ارتقای مهارت‌های علمی و فنی جوانان فراهم کند که خلاهای دانشگاه و بازار کار را پوشش دهد که در همین راستا به تقویت خوداتکایی و خوداشتغالی جوانان نیز انجامیده است.

ظرفیت بزرگ جهاد دانشگاهی به واسطه شبکه و تشکیلاتش در استان‌های ایران، نقطه قوت و مزیتی برجسته است که نه‌تنها محققان می‌توانند دسترسی برابری برای انجام پژوهش‌ها و ترویج نتایجشان داشته باشند بلکه به واسطه ارتباط با پژوهشگران محلی و منطقه‌ای نسبت به تغییرات اجتماعی سریعتر مطلع می‌شوند که نمود این امر را می‌توان در دستاوردهای پژوهشی و تحقیقی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) دید. ایسپا با استفاده از ظرفیت کار شبکه‌ای جهاد دانشگاهی توانسته است علمی‌ترین و معتبرین افکار سنجی و نظر سنجی را در ایران انجام دهد. ایسپا به قوت هویت دانشجویی خود توانسته است به روزترین نظرسنجی‌ها را با روش‌های علمی معتبر انجام دهد و به همین خاطر توانسته‌اند جایگاه نظرسنجی را در میان تصمیمات مسئولان کشور تاثیرگذار کنند.

همچنین دیگر تشکیلات سراسری و شبکه‌ای جهاد دانشگاهی که توانمندی‌شان زبانزد اهالی رسانه است، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) است. جهاد با تاسیس این دو خبرگزاری به عنوان نخستین خبرگزاری غیردولتی ایران  و قرآنی توانست جایگاهش را به عنوان حلقه واسط بین مسوولان، نخبگان و مردم مطرح کند و نقش مهمی در ایجاد اعتماد و گفتگوی ملی بازی کند.

در دفاع از نقش جهاد دانشگاهی در خودباوری و توسعه بومی می‌توان به اوایل دوران انقلاب اسلامی اشاره کرد که با ترک شرکت‌های خارجی از ایران، جوانان و اساتید انقلابی توانستند در تشکیلات عمومی و غیردولتی جهاد دانشگاهی روحیه توسعه و پیشرفت در عرصه علمی و پژوهشی را به دانشگاه و جامعه برگردانند و بذر خودباوری را نبود شرکت‌های خارجی بکارند.

امروزه ظرفیت جهاددانشگاهی از این هم فراتر رفته است و توانسته است قدم در تقویت و توسعه همزمان ظرفیت‌های جامعه و حاکمیت بردارد. چنانکه جهاد به مثابه یک نهاد چند بعدی نه‌تنها تشکیلات و فعالیت‌های داوطلبانه و مدنی‌ را در میان جوانان و دانشجویان حمایت و تقویت می‌کند بلکه همواره دغدغه پیشرفت و ارتقای نظام و حاکمیت را داشته است. در واقع هسته جهاد دانشگاهی مبتنی بر تقویت همزمان ظرفیت‌های جامعه و حاکمیت است. ما در ایران چنین نهادهای عمومی‌که بتوانند این نقش خطیر را بازی کنند،‌ بسیار کم داریم.

درباره نقش جهاد دانشگاهی در تقویت جامعه می‌توان به تربیت نیروی انسانی کارآمد اشاره کرد. همچنین در عرصه فرهنگی و علمی حمایت از دانشجویان و نخبگان در دستور جهاد دانشگاهی بوده است؛ چنانکه برنامه‌های مثل کتاب سال دانشجویی، پایان‌نامه سال دانشجویی، مسابقه ملی مناظره دانشجویان و دیگر جشنواره‌های دانشجویی را برگزار کرده‌اند. از سوی دیگر حضور شعب جهاد در دانشکده‌ها و دانشگاه‌های مختلف سراسر کشور ظرفیتی است که فضای دانشگاه‌ها را از دو قطبی‌های سیاسی دور کرده است و فضایی ایجاد کرده تا دانشجویان علاقه‌مند و با دغدغه جذب فعالیت‌های تخصصی و پژوهشی مرتبط با رشته‌هایشان شوند تا برای بازار کار آینده آماده شوند و از سوی دیگر جهاد دانشگاهی با برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی سطح فرهنگی دانشگاه‌ها و فراغت دانشجویان را غنی می‌کند . به عبارت دیگر می‌توان چنین افزود که جهاد دانشگاهی توانسته است در طول این چهل ساله بر سرمایه‌های فرهنگی و انسانی جامعه بیافزاید و این همان نقشه راه پیشرفت و توسعه جامعه است.

در خصوص فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در تقویت نظام جمهوری اسلامی می‌توان به گستره‌ای از پروژه‌ها و اقدامات جهاد اشاره کرد که با همکاری دستگاه‌ها و مراکز دولتی صورت گرفته است. در این حوزه، جهاد دانشگاهی توانسته است در تصمیم‌گیری‌های کشوری تاثیرگذار باشد زیرا به واسطه سرمایه‌های اجتماعی و شبکه‌ای از نیروهای نخبه در سطح کشور مسائل و راه‌حل‌های مناسبی را ارائه می‌کند. بر این اساس جهاد نه تنها توانسته است در عرصه‌های فرهنگی اسلامی و انقلابی همراه حاکمیت باشد بلکه در حوزه رشد اقتصادی در انجام و توسعه تحقیقات کاربردی و دانش بنیاد و پیوندشان با صنعت نیز به کشور خدمت کرده است.

به نظر می‌رسد که جهاد دانشگاهی در چهلمین سالگرد تاسیس خود می‌تواند با بازنگری در ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود، جامعه و نظام را در جهت تقویت و پیشرفت بهره‌مند سازد زیرا دستاوردهای جهاد نشان داده است که این نهاد با تکیه بر دو رکن اصلی یعنی جامعه و حاکمیت، علاوه بر اینکه توانسته است خود را توانمند کند و ظرفیت‌های خود را ارتقا دهد، برکات حضور خود را در کشور نیز به این دو رکن برساند و بر این اساس همچنان از این نهاد انتظار می‌رود که بر اساس نیازهای روز از ظرفیت کارنامه چند بعدی خود نهایت تلاش را برای چاره‌اندیشی و حل مسائل کشور به کار گیرد.